Վերջին ամիսներին Idram&IDBank համակարգում ավելացել են զեղծարարության դեպքերը։ Ապրիլի 21-ին կայացած առցանց ասուլիսի ընթացքում IDBank-ի եւ Idram-ի ներկայացուցիչները պարզաբանումներ են ներկայացրել եւ նշել, թե ինչ պետք է անի հաճախորդը զեղծարարություններից խուսափելու ու տեղեկատվական անվտանգության ապահովման համար։

Զեղծարարության երկու տեսակ

Սերգեյ Առաքելյան, IDBank-ի թվային բանկինգի տնօրեն

Idram&IDBank հարթակում գրանցված է ավելի քան 1,5 մլն հաճախորդ, որոնց զգալի մասն օրական կտրվածքով օգտվում է համակարգից եւ նրանց փոքր տոկոսային մասն էլ, ցավոք, դառնում է զեղծարարությունների զոհ։

Վերջին ամիսներին զեղծարարության հիմնական երկու սխեմա է գործում։ Առաջինն այն դեպքերն են, երբ հաճախորդին գրում են սոցիալական տարբեր հարթակների միջոցով եւ ներկայանում որպես IDBank-ի կամ Idram-ի աշխատակիցներ, առաջարկում են անցնել գրանցում համակարգում, նույնականացում եւ խոստանում բոնուսներ։

Երբեմն տուրք տալով գեղեցիկ փաթեթավորված տեղեկատվությանը՝ հաճախորդներն անցնում են նույնականացում են տրամադրում գաղտնաբառն ու համակարգից ուղարկված մեկանգամյա կոդը զեղծարարին՝ դրանով օժտելով նրան բոլոր այն գործիքներով, որոնք անհրաժեշտ են համակարգ մուտք գործելու համար։

Երկրորդ տեսակն այն է, երբ զեղծարարները փորձում են վերականգնել հաճախորդի հաշիվն ու գաղտնաբառը։ Սա ավելի երկար գործընթաց է, որը տեղի է ունենում երկու փուլով։ Զեղծարարները տարբեր պատրվակներով զանգում են հաճախորդին, սրտաճմլիկ պատմություններ պատմում, իբր՝ սխալմամբ գումարներ են փոխանցել, ասում, որ շուտով կգա իրենց կոդն եւ այն թույլ կտա գումարը վերադարձնել։

Զեղծարարները առաջին քայլով կարողանում են վերականգնել գաղտնաբառն ու 24 ժամ անց նորից դիմում հաճախորդներին՝ կորզելու համար PIN կոդի վերականգնման նույնականացման կոդը, որով հասանելիություն են ստանում համակարգին։

Բոլոր դեպքերում գործ ունենք հաճախորդի տվյալների՝ իր կամքով տրամադրելու երեւույթի հետ։ Եվ հաճախորդներն ազնվորեն կիսվել են նաեւ այն նամակագրություններով, հաղորդագրություններով, որոնցով զեղծարարին տվել են անձնական տվյալներ: Ունենք որոշ դեպքեր, երբ հաճախորդները պնդում են, որ տվյալներ չեն տվել եւ մենք սպասում ենք իրավապահ համակարգի արձագանքին։

Նույնականացման հնարավորությունները

Սերգեյ Առաքելյան, IDBank-ի թվային բանկինգի տնօրեն

Համակարգում կա նույնականացման երկու հնարավորություն՝ առերես շփման միջոցով, երբ հաճախորդը մոտենում է Idram-ի կամ IDBank-ի մասնաճյուղ եւ ավտոմատ տարբերակով, որը հեռահար եղանակով նույնականացումն է։

Հաճախորդը նկարում է իր անձնագիրն ու դեմքը, որից հետո համակարգն օգտագործելով արհեստական բանականության գործիքները, ստուգում է՝ մարդն իրական է, թե՝ ոչ։ Ստուգումներից հետո համակարգը հաճախորդին թույլ է տալիս օգտվել համակարգից։ Վերջին շրջանում գրանցված բոլոր դեպքերում նույնականացում տեղի է ունեցել պատշաճ ձեւով։

Idram համակարգ եւ IDBank-ի միջեւ կնքված պայմանագրի շրջանակում ձեւավորել ենք մեկ ընդհանուր հարթակ, որտեղ ինչպես դրամապանակն է, այնպես էլ՝ ծառայությունները, ուստի նույնականացումից հետո համակարգը թույլ է տալիս իրականացնել գործարքներ։ Խոսք չի կարող լինել նույնականացման համակարգի հետ կապված որեւէ խնդրի հետ, գործ ունենք պարզ սխեմաների հետ, երբ նույնականացումից հետո հաճախորդն իր կամքով, ոչ գիտակցաբար, տրամադրում է իր մուտքի բանալիներն այլ անձի։ Այդ անվտանգության բանալիները մեկը, երկուսը չեն, որոշ դեպքերում անգամ երեքն են։

Ցավոք, անգամ երրորդ գործիքը, որոշ դեպքերում, բավարար չէ կանխելու հաճախորդի անզգուշությունը եւ որոշ հաճախորդներ դարձել են զեղծարարության զոհ նաեւ երրորդ տվյալների տրամադրման պարագայում։ Մենք հստակեցրել ենք sms հաղորդագրությունը, որտեղ հաճախորդին ասվում է, որ տվյալի տրամադրումը երրորդ անձի կարող է հանգեցնել ֆինանսական բեռի, վարկավորման գործընթացի արդյունքում ձեւավորված պարտավորությունների։

Անվտանգության ապահովումը

Աղան Ավետիսյան, Իդրամ ընկերության ֆինանսական դիտարկումների կենտրոնի ղեկավար

Թե Idram-ի, թե IDBank-ի կողմից կիրառվում են հսկայական մարդկային, ծրագրային ռեսուրսներ՝ անվտանգության բարձր մակարդակ ապահովելու համար։ Համակարգն ԱՊՀ երկրներում ամենապաշտպանված ֆինտեխ գործիքներից մեկն է։ Ամեն դեպքում, ունենք լուրջ խնդիր հասարակության իրազեկվածության ցածր մակարդակի առումով, բայց անգամ, երբ ուսումնասիրում եմ ԱՊՀ երկրների փորձը, նկատում եմ, որ ՌԴ-ում եւս 2021 թվականի վիճակագրական տվյալներով հեռախոսազանգերի զեղծարարության միջոցով հաճախորդները կրել են մոտ 45 մլրդ-ի վնաս։

Զեղծարարներն այնքան պրոֆեսիոնալ, կատարելագործված սխեմաներ են օգտագործում՝ մանիպուլյացիայի միջոցով, որ շատ դեպքերում մարդը կարող է տրամադրել իր տվյալներն ու հետո չհիշել, կամ դրա մասին հիշել ամիսներ անց։ Մեր կողմից ձեռնարկված միջոցները, այդ թվում՝ իրազեկվածության առումով, ցույց են տալիս, որ այդ տենդենցն աստիճանաբար դեպի նվազման է գնում։

Արագ արձագանքման կարեւորությունը

Սերգեյ Առաքելյան, IDBank-ի թվային բանկինգի տնօրեն

Համակարգը հնարավորություն է տալիս հաճախորդին կատարել տվյալների վերականգնում: Եթե տվյալների փոխանցման դեպք է եղել, ապա հաճախորդը կարող է հավելվածի միջոցով անհապաղ փորձել վերականգնել իր գաղտնաբառերը։ Այդ դեպքում իր բջջային հեռախոսին կստանա մեկանգամյա կոդ եւ այն մուտքագրելով կկարողանա հետ վերցնել իր մուտքի բանալիներն ու անմիջապես տեղեկացնել Idram ընկերությանը կամ IDBank-ին՝ կանխելու հնարավոր հետագա վնասները։

Այս դեպքերը գործուն են այն պարագայում, երբ PIN կոդը դեռ տրամադրած չէ եւ պետք է 24 ժամ անցնի, որպեսզի զեղծարարը նորից դիմի հաճախորդին՝ կոդի վերականգնման գործառույթ անցնելու համար։ Մյուս դեպքերում, երբ զեղծարարին արդեն հաջողվել է հաճախորդի անունից ձեւակերպել վարկեր կամ հանձնարարական է տրվել բանկին որոշակի գործարքներ անել, խորհուրդ եմ տալիս դիմել նաեւ իրավապահ մարմիններին, որոնց դատարանի որոշման հիման վրա կամ սահմանված կարգով մենք ունենք որոշակի տվյալներ, լոգեր, որոնք կօգնեն բացահայտել զեղծարարին կամ զեղծարարության փաստը։

Արթուր Մելիքյան, IDBank-ի իրավաբանական վարչության ղեկավար

Մենք միշտ հայտնել ենք, որ պատրաստակամ ենք աջակցել իրավապահ մարմիններին՝ նման գործերի բացահայտման հարցում եւ հնարավոր տեղեկատվությունը, որ իրավունք ունենք եւ կարող ենք փոխանցել իրավապահ մարմիններին, միշտ տրամադրում ենք։

Այս պահին կան բազմաթիվ քրեական գործեր եւ մեղադրյալներ։

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ զեղծարարների օգտագործած սարքերը գրանցված են Հայաստանում։

Պաշտպանել հաճախորդին իր անզգուշությունից

Սերգեյ Առաքելյան, IDBank-ի թվային բանկինգի տնօրեն

Կարեւոր է, որ հաճախորդները վախեր ու ռիսկեր չտեսնեն այս թեմայի մեջ, որովհետեւ մենք բաց խոսում ենք մի երեւույթի մասին, որն աշխարհում մեծ թափ է ստանում։

Մենք աշխատում ենք համակարգի վերազինման, արդիականացման ուղղությամբ։ Հաճախորդներին իրենց իսկ սխալներից, հնարավոր անփութությունից պաշտպանելու համար ներդրել եւ ներդնում ենք տարբեր նույնականացման մեխանիզմներ։ Զեղծարարությունից խուսափելու համար քաղաքացին պետք է զգոն լինի եւ անծանոթ մարդկանց չտրամադրի որեւէ տեղեկատվություն։ Մնացած գործողություններն ու պաշտպանության պատասխանատվությունն ու բեռը IDBank-ի եւ Idram-ի ուսերին է։

Անի Խչոյան