Banks.am-ը զրուցել է SCDM ընկերության հիմնադիր տնօրեն Վահե Անդոնյանսի հետ:

- SCDM-ն իր մատուցած ծառայություններով եզակի է Հայաստանում: Ի՞նչը դրդեց Ձեզ ընկերություն հիմնել այստեղ: Ի՞նչ դժվարությունների եք հանդիպել սկզբնական շրջանում:

- Սկզբնական շրջանում SCDM-ը տվյալների կառավարման ծառայություններ էր մատուցում ներդրողներին՝ կառուցվածքային վարկերի ոլորտում: Սա այնպիսի յուրահատուկ ոլորտ է, որտեղ, ամեն դեպքում, դժվար է գտնել համապատասխան մասնագետներ: Հետեւաբար, փորձեցինք աշխատակիցներին ընտրել գոնե բնավորության գծերով: Ձգտել ենք ընտրել էներգիայով լի, «ոչ քառակուսի» մտածողությամբ «խնդիր լուծողների»՝ բնավորության գծեր, որոնք հեշտությամբ կարելի է գտնել Հայաստանում:

Մեզ համար հիմնական դժվարությունը կապված էր ենթակառուցվածքների, մասնավորապես՝ ինտերնետի հասանելիության հետ. չնայած այս առումով իրավիճակը փոխվել է, սակայն աշխատելու տեղ դեռ կա:

- Ինչպիսի՞ն են համաշխարհային միտումները ռիսկերի կառավարման ոլորտում, եւ կա՞ արդյոք այս ծառայության պահանջարկը Հայաստանում: Ի՞նչ ռիսկերից եք ազատում ընկերություններին:

- Մենք ամենեւին էլ չենք ձգտում վերացնել ռիսկերը: Ընդհակառակը, մեր հաճախորդներն ու ցանկացած այլ ընկերություն եկամուտ է ստանում հենց որոշակի ռիսկի գնալու շնորհիվ: Մեր գործն է օգնել հաճախորդին հնարավորինս լավ հասկանալ իր կրած ռիսկի բնույթն ու որոշել՝ որքանով է այն համապատասխանում իր ստանալիք եկամուտին:

Ռիսկերի կառավարման ծառայությունների դաշտը բավական լայն է. մենք ավանդաբար գործել ենք կառուցվածքային վարկերի շուկայում, եւ մի քանի տարի է, ինչ մտել ենք ֆինանսական գործիքների գնահատման ոլորտ: Հայաստանում կառուցվածքային վարկերի շուկա, ըստ էության, գոյություն չունի, իսկ ֆինանսական գործիքների գնահատման ծառայության նկատմամբ պահանջարկ ներկայում որոշ չափով առկա է, սակայն դեռեւս չի կարող համարվել իրական շուկա: Մեր հաճախորդները հիմնականում խոշոր բազմազգ կորպորացիաներն են, ինչպիսիք են BNP Paribas-ը կամ HSBC-ն, ինչպես նաեւ այնպիսի բանկեր, ինչպիսին է Deutsche Bundesbank-ը:

- Moody's-ը վերջերս գնեց SCDM-ի մի մասը: Կպատմե՞ք գործարքի մասին: Ի՞նչ գործառույթներ է ստանձնել Moody's-ը, եւ արդյոք սա կնպաստի՞ վերջինիս՝ արդեն որպես վարկանշային ընկերության ֆիզիկական մուտքին հայաստանյան շուկա:

- Moody's Analytics-ը մեզ հետ կնքել է ակտիվների գնման պայմանագիր, եւ նրան են անցել կառուցվածքային վարկավորման ծառայությունների հետ կապված մեր մտավոր սեփականությունն ու այդ ոլորտի հաճախորդները: Միեւնույն ժամանակ, նրանք բարձր են գնահատել տվյալների կառավարման ոլորտի մեր հնարավորությունները, ուստի պայմանագիր ենք կնքել նաեւ այս ծառայությունը ձեռք բերելու վերաբերյալ: Իմ տեղեկություններով՝ այս ծառայությունը նրանք ավանդաբար աութսորս են արել Հնդկաստանում: Չնայած ես միայն ընդհանուր գիտելիքներ ունեմ Հնդկաստանի եւ այնտեղի աութսորսինգի շուկայի մասին, բայց վստահ եմ, որ SCDM-ը եւ, ընդհանրապես, Հայաստանը Moody's Analytics-ի համար «արժեքավոր առաջարկներ ունեն»:  

Moody's-ի հետ համագործակցությունը սկսել ենք 2017թ. փետրվարից. ավարտին ենք հասցրել գործարքը եւ սկսել ենք փնտրել համագործակցության այլ հնարավորություններ, այդ թվում՝ կապված արհեստական բանականության ներդրման հետ: Այս ոլորտում մենք արդեն համատեղ ստեղծել ենք ամուր հիմքեր եւ ներկայում աշխատում ենք տնտեսապես նվազագույն կենսունակություն ունեցող ապրանքի (minimum viable product) մշակման ուղղությամբ: Այս համագործակցությունն առաջիկայում պաշտոնական բնույթ կստանա, եւ հարաբերություններն ավելի կսերտանան:

Վարկանիշներ շնորհող Moody's Investor Services-ը եւս լավ տեղեկացված է Moody's Analytics-ի եւ SCDM-ի գործարքի մասին: Համոզված եմ, որ Moody's Analytics-ի հետ հաջողված շարունակական հարաբերությունները հաշվի առնելով՝ Moody's Investor Services-ի մոտ եւս հետաքրքրություն կառաջանա:

- Ֆինանսական տեխնոլոգիաները գրավում են ժամանակակից աշխարհը: Ինչպիսի՞ն են համաշխարհային միտումներն այս ոլորտում, եւ հայաստանյան ֆինանսական շուկան արդյոք հասցնո՞ւմ է քայլել աշխարհին համընթաց:

- Սա թերեւս ամենահեշտ հարցն է առնվազն իմ մասնագիտական կյանքում: Ներկայի համաշխարհային միտումներն են բլոկչեյնն ու արհեստական ինտելեկտը: Երկուսն էլ, իհարկե, սահմանափակված չեն ֆինանսական հատվածով, եւ, ամենայն հավանականությամբ, հեղափոխություն կմտցնեն ապագայի մեր կյանքում:

Արհեստական բանականության տեխնոլոգիան, որը ներկայում մեքենայական ուսուցման փուլում է, ընդհանուր առմամբ, կբարձրացնի ֆինանսական հատվածի արդյունավետությունը: Եթե պարզ ներկայացնենք, ֆինանսական համակարգը միջոցների ավելցուկ ունեցողներից գումարը տեղափոխում է դրա կարիքն ունեցողներին, ծառայություն, որը միջինում չի գերազանցում արդյունաբերական երկրների ՀՆԱ-ի 10%-ը: Արհեստական բանականությունը կարող է օգտակար լինել մի շարք բնագավառներում՝ սկսած փաստաթղթաշրջանառության թվայնացումից մինչեւ ռոբոտ-խորհրդատուներ:

Մյուս տեխնոլոգիական հայտնությունը բլոկչեյնն է, որն առնվազն ֆինանսական ոլորտը հեղափոխելու ներուժ ունի:

Կրիպտոարժույթների հաջողված գոյությունը ցույց է տալիս, որ փողի շրջանառության համար մեզ բոլորովին էլ անհրաժեշտ չէ կենտրոնացված համակարգ, հետեւաբար, հարց է ծագում՝ պե՞տք է արդյոք երկրին սեփական արժույթ: Անձամբ ես կարծում եմ, որ բիթքոինը ավելի շատ փող է, քան իմ իմացած արժույթի 30 տեսակները:

Դրամաշրջանառության ապակենտրոնացված համակարգի դեպքում միջոցների վերաբաշխում հարկահավաքման միջոցով չի լինելու, այլ դրանք ստեղծվելու են տնտեսության ավելի ցածր մակարդակում եւ տնտեսական գործունեության շնորհիվ բարձրանալու են վերեւ: Հայաստանի նման երկրում, որտեղ առկա են միջոցների վերաբաշխման հետ կապված խնդիրներ եւ «առողջ» միջին դասի բացակայություն, սա կարող է դիտարկվել որպես եւս մեկ հնարավորություն:

Բացի այդ, ներկայում խոշոր բանկերն ուսումնասիրում են բլոկչեյն տեխնոլոգիան՝ որպես ֆինանսական գործառնությունների գծով հաշվարկների պարզեցման մեխանիզմ:

- Խոսենք SCDM-ի՝ որպես գործատուի մասին: Ի՞նչ սկզբունքով եք ընտրում աշխատակիցներին: Բավարա՞ր եք համարում հայաստանյան բուհերի տված գիտելիքները շրջանավարտներին: Վարձատրությունը որքանո՞վ է մրցունակ՝ մյուս ընկերությունների համեմատ:

- Եթե աշխատողներին դիտարկում եք երկարաժամկետ ակտիվի եւ ոչ թե ծախսի տեսանկյունից, ապա այդ պահին նրանց ունեցած գիտելիքներն ավելի քիչ կարեւորություն են ստանում, քան նրանց բնավորությունը: Այդ գիտելիքները մի քանի տարի հետո կհնանան, մինչդեռ բնավորությունը դժվար թե փոխվի ժամանակի ընթացքում:

Հետեւաբար, մենք փորձում ենք աշխատակիցներին ընտրել բնավորության գծերը հաշվի առնելով եւ կարծում ենք, որ համալսարանի դերը չպետք է սահմանափակվի միայն գիտելիքների ապահովմամբ. այն ավելի շուտ պետք է օգնի ստեղծել միջավայր, որտեղ խրախուսվում է թեմայի խոր եւ սկզբունքային ուսումնասիրությունը:

Էական է ոչ այնքան դասընթացի բովանդակությունը, որքան ուսումնառության գործընթացը: Ցավոք, աշխարհի համալսարաններն ավելի շատ դպրոցանման են եւ ճնշում են ուսանողի անհատական պատասխանատվությունը՝ պահանջելով պարտադիր ներկայություն եւ սահմանելով ուսումնական խիստ պլան:

Բացի այդ, բուհերը խրախուսում են միայն ճշտի եւ սխալի ուղղությամբ մտածողությունը, այլ ոչ թե խթանում ստեղծագործ միտքն ու դրդում առկա համոզմունքները կասկածի տակ առնել: Սա, իհարկե, միայն հայաստանյան բուհերի խնդիրը չէ, սակայն ես հավատացած եմ, որ այստեղ «ճիշտ-սխալ» կատեգորիաներով մտածելակերպը շատ ավելի գերակշռող է, քան շատ այլ երկրներում:

Ինչ վերաբերում է աշխատավարձներին, ապա ես չեմ կարող համեմատել այն այլ ընկերությունների հետ, ոչ էլ կարծում եմ, թե դա ամենակարեւորն է՝ քանի դեռ այն բավականացնում է մեր աշխատակիցներին՝ իրենց հիմնական կարիքները հոգալու հարցում:

- Հիմնելով SCDM-ը՝ ներդրում եք կատարել Հայաստանում: Որքանո՞վ է գրավիչ ՀՀ ֆինանսական ծառայությունների ոլորտն օտարերկրյա ներդրողների համար: Ի՞նչ խնդիրներ եւ հնարավորություններ կառանձնացնեիք:

- Ես երջանիկ եմ՝ լինելով այն մի խումբ մարդկանցից մեկը, որը տարիներ շարունակ ամեն օր հոգի է դնում իր գործի մեջ: Մենք ոչ միայն վերապրել ենք պատմության ամենախոշոր ճգնաժամը, այլեւ աճել մինչ այս աստիճանը եւ ստեղծել մեր հաճախորդների հետ փոխվստահելի հարաբերություններ:

Ինձ համար Հայաստանը հիանալի ընտրություն է, եւ կարծում եմ՝ նույնը մտածում են նաեւ մյուս ներդրողները: Իհարկե, խնդիրներ կան՝ ենթակառուցվածքների թույլ զարգացվածություն, դժվարություններ լոգիստիկայի առումով:

- SCDM-ը ծառայություններ է մատուցում արտասահմանյան կազմակերպություններին: Որքանո՞վ եք հավանական համարում ծառայությունների մատուցումը հայաստանյան ընկերություններին: Ո՞րն է պատճառը, որ նրանց մոտ դեռեւս չի ձեւավորվել համապատասխան պահանջարկը, եւ ի՞նչը կնպաստեր դրա ձեւավորմանը:

- Պահանջը բացակայում է, քանի որ այստեղ ֆինանսական շուկան զարգացման բոլորովին այլ փուլում է՝ Եվրոպայի կամ ԱՄՆ-ի համեմատ: Հարց է՝ կանցնի՞ այն արդյոք եվրոպական եւ ամերիկյան շուկաների էվոլյուցիոն նույն ճանապարհով: Ի վերջո, հետեւում կանգնած լինելը միշտ չէ, որ թերություն է: Հայաստանը կարող է ցատկել մի քանի քայլ առաջ: Արդյունքում, մեր ներկայիս արտադրանքները Հայաստանի համար կարող են անհարկի լինել ոչ միայն հիմա, այլեւ ընդհանրապես:

Կցանկանայի, որ Հայաստանը հաստատակամ լիներ իր բռնած ուղիով շարժվելիս եւ ներգրավեր նոր տեխնոլոգիաներ եւ կառույցներ: Օրինակ՝ Էստոնիան ջանասիրաբար աշխատում է կրիպտոարժույթների ներդրման ուղղությամբ, չնայած որ դա բավական բարդ է անել՝ լինելով եվրոգոտու անդամ: Հայաստանը եւս կարող է աշխատել այս ուղղությամբ: Այն իր անկախ լինելու եւ փոքր չափերի շնորհիվ կարող է ավելի հեշտությամբ ինտեգրել նոր տեխնոլոգիաներ եւ ռազմավարություններ:

Վահե Անդոնյանսի հետ զրուցել է Սիրանուշ Սիմոնյանը