«Կասկադ Ինվեստմենտս» ներդրումային ընկերության վերլուծությունը հատուկ Capitalmarket.banks.am-ի համար

Մարտի 3-ին հայկական դրամի հետ տեղի ունեցած պայթյունը ունի տարբեր բացատրություններ, այդ թվում նաև «լուրջ»: Վերջիններիս համաձայն հայկական դրամը կամայական մեթոդով գերագնահատված էր մոտ 20 %-ով: Եվ չնայած նրան, որ ներմուծող տնտեսության համար աճող արժույթը հիանալի երևույթ է, մենք դա այլևս չունենք: Այստեղ առաջանում են հոտյհալ հարցերը. որոնք էին դրամի արժեզրկման դրդապատճառները և ինչու դրամն արժեզրկեցին հենց 22%-ով:

Կարծում ենք, որ դրամի արժեզրկման պատճառները պարզաբանելու համար բավարար չէ վերլուծել միայն ներքին գործոնները և դրանց ազդեցությունը ՀՀ Կենտրոնական բանկի որոշման վրա` անցում կատարել դեպի լողացող փոխարժեքի քաղաքականություն:

Նախ նշենք, որ մարտի 18-ին ԱՄՆ Դաշնային Պահուստների Համակարգը հայտարարեց, որ պատրաստվում է շուկայից ետ գնել 1.25 տրիլիոն դոլարի պարտատոմս: Այսքան ծավալով շուկա փող ներարկելու հետևանքները մեղմելու համար ԱՄՆ-ի վարած քաղաքականության մեջ է մտնում նախ և առաջ ուժեղացնել դոլարի դիրքերը, ստեղծել վերջինիս նկատմամբ պահանջարկ, այնուհետև մեծացնել համաշխարհային տնտեսությունում դոլարիզացման մակարդակը:

Ուստի առաջարկում ենք հետադարձ հայացք նետել մեր տարածաշրջանի երկրներում արժույթների արժեզրկման գործընթացների որոշ մանրամասներին:

Առաջին հերթին անդրադառնանք Ղազախստանում տեղի ունեցած իրադարձություններին: Սույն թվականի փետրվարի 9-ին Ղազախստանի Ազգային բանկը որոշում ընդունեց իջեցնել ազգային արժույթի փոխարժեքը 120-ից 150 ղազախական տենգե մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց: Այսինքն, ընդամենը մեկ օրվա ընթացքում տենգեն դոլարի նկատմամբ արժեզրկվեց 20%-ով, ճիշտ այնպես, ինչպես դա տեղի ունեցավ Հայաստանում: Ստորև բերված գրաֆիկներում պատկերված են տենգեի ու դրամի փոխարժեքների միտումները համապատասխան ժամանակաշրջանների համար, ինչը ավելի պատկերավոր է դարձում վերջիններիս նմանությունը:

Գրաֆիկ 1 (USD/AMD)

Գրաֆիկ 2 (USD/KZT)

Վրացական լարին վերջին մի քանի տարիների ընթացքում դոլարի նկատմամբ ցուցաբերում էր դրական և կայուն աճ: Նույնիսկ 2008թ-ի ռուս-վրացական պատերազմական գործողությունների ընթացքում Վրաստանի Ազգային բանկին հաջողվում էր կայուն պահել արժույթը` շուկայում համապատասխան միջամտությունների շնորհիվ: Սակայն նույն տարվա նոյեմբերի 10-ին լարին դոլարի նկատմամբ արժեզրկվեց 11%-ով, իսկ ընդհանուր առմամբ ամսվա անկումը կազմեց ավելին քան 16%` պայմանավորված Վրաստանի Ազգային բանկի ինտերվենցիաների թուլացմամբ: Ինչպես Հայաստանի և Ղազախստանի, այնպես էլ Վրաստանի դեպքում Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ) ողջունել և աջակցել է Ազգային բանկի այս քայլը, նշելով, որ փոխարժեքի ճշտգրտումը դրականորեն կանդրադառնա երկրի տնտեսության վրա:

Գրաֆիկ 3 (USD/GEL)

Նմանատիպ զարգացումներ կարելի է դիտարկել նաև Ռուսաստանում և Ուկրաինայում` կապված ռուբլու և գրիվնայի արժեզրկման հետ: Անցյալ տարվա սեպտեմբերի համեմատ ռուբլին դոլարի նկատմամբ արժեզրկվել է մոտ 30%-ով, իսկ ուկրաինական գրիվնայի փոխարժեքը նույն ժամանակահատվածում ընկավ մոտ 40%-ով:

Գրաֆիկ 4 (USD/UAH)

Գրաֆիկ 5 (USD/RUR)

Հարևան երկրների արժույթների տենդենցները դոլարի նկատմամբ ուսումնասիրելուց հետո հետաքրքիր է տեսնել, թե ինչ միտում է ունեցել դոլարը այլ արժույթների նկատմամբ:

Մասնավորապես, անհրաժեշտ է ուշադրություն դարձնել, որ սկսած 2008 թվականի հունիսից դոլարի ինդեքսը (որն արտացոլում է ԱՄՆ դոլարի փոխարժեքը Գլոբալ արտարժութային զամբյուղի նկատմամբ) 22% աճ է արձանագրել նաև իր հիմնական մրցակիցների նկատմամբ, ինչի արդյունքում միջազգային ներդրողների ախորժակը, ինչպես և հայ ներդրողներինը, կտրուկ շրջվել է դեպի ԱՄՆ դոլարը:

Գրաֆիկ 6 (USD Index)

Բերված գրաֆիկներից ակնհայտ է դառնում, որ դոլարը 2008թ.-ի կեսերից կայուն աճ է ունեցել գլոբալ մասշտաբով: Զարգացած շուկաներում ԱՄՆ-ն այդ նպատակին հասավ շուկայական մեթոդներով, մասնավորապես, հզոր առևտրային բանկերի միջոցով: Իսկ այնտեղ, որտեղ շուկայական մեթոդը կիրառելի չէր, բայց կար դոլար վաճառելու հնարավորություն, գործի դրվեցին ադմինիստրատիվ լծակները, որոնց տիրապետում է ԱՄՆ-ն` ի դեմս ԱՄՀ –ի:

Վերջինս, իրականացնելով իր քաղաքականությունը ՀՀ-ում, հստակ գիտեր, թե կոնկրետ որքանով է իրեն անհրաժեշտ արժեզրկել հայկական դրամը, և պատահական չէ, որ մեր ազգային արժույթն արժեզրկվեց այնքանով, որքանով արժեզրկվել էր միջազգային արժույթներից կազմված զամբյուղը դոլարի նկատմամբ:

Այսպիսով, մեր ազգային արժույթի անկման պատճառ է հանդիսացել ոչ միայն վերջինիս գերագնահատված լինելը, այլ նաև Հայաստանի ինտեգրումը ԱՄՀ-ի միջազգային քաղաքականությանը:

Ուստի, այսօր դրամի համար կանխատեսումներ անելը տեղական գործոնների հիման վրա չափազանց դժվար կլինի` հաշվի առնելով, որ այն, փաստորեն, առավելապես կախված է ԱՄՀ-ի կողմից տարվող գլոբալ քաղաքականությունից:

Ուստի գտնում ենք, որ, արտարժույթ ընտրելիս, ներդրողների կողմից առավել մեծ ուշադրության պետք է արժանանան միջազգային շուկաներում տեղի ունեցող գործընթացները:

Եղիշե Քերոբյան
Կարինե Դավթյան
http://www.cascadeinvmts.com/