Վերջին տարիներին Հայաստանում սկսել է զարգացում ապրել բիզնես թրեյնինգների մշակույթը, որը բիզնեսի արդյունավետ կառավարման նոր հմտություններ է ընձեռում:

Հայաստանում բիզնես թրեյնինգների մշակույթի ձեւավորման եւ ստարտափների շրջանում տարածված սխալների շուրջ Banks.am-ը զրուցել է «Ռազմավարական բիզնես» կրթական եւ խորհրդատվական կենտրոնի համահիմնադիր, բիզնես թրեյներ, ggTaxi-ի օպերացիոն գծով տնօրեն Վահրամ Միրաքյանի հետ:

-Հաշվի առնելով այն, որ թրեյնինգներ եք կազմակերպում բիզնեսին առնչվող տարբեր հարցերի վերաբերյալ, գործընթացը վարելու առումով ի՞նչ թերի կողմեր կառանձնացնեիք:

- Մեծ է բացը հատկապես վաճառքների հարցում: Կան շատ վայրեր, որտեղ մտնում ես գումար ծախսելու, եւ քո հանդեպ վերաբերմունքն այնպիսին է, իբրեւ թե մի բան էլ դու ես իրենց պարտք: Միաժամանակ առկա է դժգոհություն, որ Հայաստանում բիզնեսը չի ծաղկում: Ես բիզնեսների հետ շփման, ինչպես նաեւ սեփական բիզնես վարելու փորձ ունենալով՝ կարող եմ փաստել, որ Հայաստանում բիզնեսը չի ծաղկում ոչ պրոֆեսիոնալիզմի պատճառով: Եթե օրենքներից հասկանում եք, ոչ ոք չի կարող ձեզ ճնշել:

ԱՄՆ-ում բնակվող ընկերներս պատմում են, որ ամերիկյան շուկայի գլխավոր խնդիրը մրցակցությունն է, սակայն ոչ ոք չի ասում՝ սա երկիր չէ, հեռանում եմ ԱՄՆ-ից: Հայաստանում էլ այլ խնդիրներ կան, ոչ մրցակցության ոլորտից: Եթե մենք էլ ամերիկացիների նման տրամադրվենք, որ ամեն բան կստացվի, ապա իրականում այդպես էլ կլինի:

Ի՞նչ է կատարվում այստեղ: Մարդիկ հագուստի կամ սննդի վայր են բացում եւ նստում-սպասում, որ հաճախորդը ներս գա: Հույսը դնում են փողոցային հոսքի վրա: Բայց դրա վրա հույս դնելն ամենաանհույս գործերից է: Դուք ձեր բիզնեսի համար պետք է ձեր հաճախորդին բերեք: Իսկ հաճախորդ կարելի է բերել լավ մարքեթինգի, վաճառքի եւ սերվիսի շնորհիվ: Այսօր եթե խանութներին հարցնենք, թե հաճախորդներին վերադարձնելու ինչ ծրագիր ունեն, մեծ մասը չի իմանա ինչ պատասխանել:

Բիզնեսը ոչ թե մեկանգամյա, այլ բազմակի վաճառքն է: Մարքեթինգն ու վաճառքն արվեստ են: Մենք մեր թրեյնինգների ընթացքում ներկայացնում ենք այդ խնդիրները, եւ դրանք ձեռներեցների կողմից որպես նորություն են ընկալվում:

Մյուս կարեւոր խնդիրը ժամանակի կառավարումն է: Մեր երկրում արդյունավետ աշխատելու մշակույթ չկա: Նույն երկուշաբթի օրվա հետ կապված բացասական վերաբերմունքը դա է վկայում՝ մարդիկ տխրում են, որ երկուշաբթի է գալիս:

Առաջնային եւ երկրորդական գործերի բաժանելու կարողությունը թույլ է, նույնը վերաբերում է արդյունավետության նկատմամբ վերաբերմունքին: Գործի ընթացքում մարդը կարող է 2-3 ժամ միայն սոցցանցերի վրա ծախսել: Չկա ինքնակատարելագործվելու ձգտում: Այդ ամենը մենք փորձում ենք շտկել թրեյնինգների միջոցով: Բայց դրանից հետո անգամ որոշների մոտ նորից ջրի երես են դուրս գալիս նույն խնդիրները: Այսօր փորձում ենք աշխատանքի եւ արդյունավետության վերաբերյալ մշակույթ ձեւավորել:

- Ի՞նչ սխալներ են գործում հայ ձեռնարկատերերը բիզնեսի վաղ փուլերում:

- Ստարտափների զարգացման մի քանի փուլ կա: Առաջինը գաղափարի եւ թիմի ձեւավորման փուլն է, երբ ստարտափը կազմում է պրեզենտացիա, տարբեր տեղեր այն ներկայացնում է եւ ֆինանսավորում ակնկալում: Սակայն շատ նորմալ է, երբ այդ փուլում ֆինանսավորում չեն ստանում, բանկերն էլ վարկ չեն տալիս:

Աշխարհում գոյություն չունի նման մոդել, որ ստարտափը բանկից վերցրած վարկով սկսի գործունեություն ծավալել: Ֆինանսավորման համար նախնական փուլում պետք է դիմել «հրեշտակ ներդրողներին»: Նրանք միակն են, որոնք գաղափարի մակարդակում կարող են ֆինանսավորում տրամադրել:

Ստարտափը պետք է ցույց տա, որ կարողանում է մոնետիզացնել իր գաղափարը, շրջանառություն ցույց տալ:

Ստարտափն ավանդական բիզնեսից տարբերվում է նրանով, որ ստարտափի մոդելը դեռ հայտնի չէ: Գրել ես, օրինակ, հավելված, որով կարելի է մարդկանց հետ ծանոթանալ: Ենթադրում ես, որ դրանով կարողանալու ես փող աշխատել: Մինչ օրս կան հավելվածներ, որոնք միլիոնավոր ներբեռնումներ ունեն, բայց շահույթ չեն ապահովում: Բանկը ոչ «հրեշտակ ներդրող» է, ոչ էլ վենչուրային հիմնադրամ, որ բաժնեմաս վերցնի: Նա տոկոսով փող է տալիս եւ հետո իր տոկոսն է ուզում: Ստարտափի կողմից բանկին դիմելն ամենասխալ բանն է:

Երկրորդ սխալն այն է, որ վենչուրային հիմնադրամներին պետք է դիմել այն ժամանակ, երբ ունես հնարավորություն ապացուցելու, որ ինչ-որ բան կարող ես անել: Օրինակ, ggtaxi-ի դեպքում սկզբնական փուլում մենք դիմում էինք վենչուրային ֆոնդերի, թե Հայաստանում, թե դրանից դուրս, եւ բոլորը մեզ ասում էին՝ ցույց տվեք շրջանառություն:

Իրականում, երբ ունենում եք նորմալ շրջանառություն, էլ որեւէ մեկի մոտ գնալու անհրաժեշտություն չի լինում, ներդրողն ինքն է ձեզ գտնում: Ներդրումն արվում է ոչ թե լավ պրեզենտացիայի համար, այլ գործնականում արդյունք ցույց տված թիմի մեջ:

Սխալներից է նաեւ այն, որ ստարտափները կարծում են, որ գաղափարն ամեն ինչ է: Ամեն քայլի կարելի է հանդիպել լավ գաղափարի: Սակայն միայն գաղափարը ոչինչ չարժե: Այն լիարժեք պրոդուկտ դարձնում է միայն գաղափարն իրականացնել կարողացող թիմը:

- Ինչո՞վ է պայմանավորված այն, որ Հայաստանում ավելի մեծ է կենտրոնացումը ՏՏ ստարտափների վրա:

- Ըստ էության, մյուս ոլորտներում էլ կան ստարտափներ, միգուցե նրանք ուղղակի տեղյակ չեն, որ իրենք ստարտափ են: Հայաստանում ստարտափների ենթամշակույթ է ձեւավորվում, հատկապես ծրագրավորման ոլորտում, ինչն իրոք ուրախալի է: Ստարտափն ավելի IT-ացված ոլորտ է:

- Որքանո՞վ է Հայաստանում զարգացած բիզնես թրեյներների ինստիտուտը:

- Սովետական շրջանում մարքեթինգի եւ վաճառքի խնդիր չի եղել, հետեւաբար եւ բիզնես թրեյներների անհրաժեշտություն չի զգացվել: Այն, ինչ արտադրվել է, ունեցել է իրացման շուկա: Արտադրվող պրոդուկտները, օրինակ Նիվան, մարքեթինգի անհրաժեշտություն չեն ունեցել, քանի որ շուկան փակ էր: Ճիշտ է, 90-ականներից սկսած Հայաստանում կազմակերպվել են բիզնես թրեյնինգներ, սակայն հիմնականում Արեւմուտքից հրավիրված խոսնակներով:

Շուկան Հայաստանում դեռ նոր է եւ անհրաժեշտ չափով զարգացած չէ: Մի կողմից՝ որոշ մարդկանց մոտ դրա կարեւորության մասին պատկերացում չկա, մյուս կողմից՝ չկա թրեյներների կողմից պրոֆեսիոնալ մոտեցում: Օրինակ՝ այստեղ նորմալ է այն, որ բիզնես թրեյները բիզնես չունենա: Որոշ դեպքերում չեմ բացառում, որ բիզնես թրեյները կարող է բիզնես չունենալ եւ լավ խորհրդատու լինել, սակայն ցանկալի է, որ այնուամենայնիվ ունենա պրակտիկ հմտություններ:

Հուսով եմ՝ ոլորտը աստիճանաբար կկազմավորվի, քանի որ երկրի տնտեսության զարգացումը կախված է դրանից:

Վահրամ Միրաքյանի հետ զրուցել է Նարինե Դանեղյանը