2020 թվականի մարտի 10-ին Forbes-ը Գյումրին ճանաչեց 17 ամենագեղեցիկ վայրերից մեկը, ուր պետք էր այցելել։ Այս ուշադրությունը գրավեց ներդրողներին ու բիզնեսի աշխուժացման հեռանկարներ ուրվագծեց, ինչին արձագանքեց նաեւ անշարժ գույքի շուկան։ Պահանջարկը մեծացավ, գներն էլ սկսեցին եռապատկել ու քառապատկվել։ Սակայն համավարակը, ապա 44-օրյա պատերազմը զարգացման այս հեռանկարը դանդաղեցրեց։

Հիմա ներքին տուրիզմի կամ պատերազմից հետո դժվարությունները վերականգնվելու ճիգեր են նկատվում։ Քաղաքական, տնտեսական ու հոգեբանական համընդհանուր ծանր վիճակը երկրից գնալու կամ մնալ-հաղթահարելու երկընտրանքի առաջ կանգնեցրեց շատերին, անշարժ գույքի շուկայում նոր պայմաններ առաջ եկան։

Ովքե՞ր են վաճառում, ովքե՞ր են բնակարաններ ձեռք բերում, գների ինչպիսի՞ տատանումներ կան եւ թե ի՞նչ զարմանալի միտում է նկատվում, ոլորտի ներկայացուցիչներն են մանրամասնում։

Ես ուզեցի Գյումրիում ունենալ մի փոքրիկ բնակարան

Մանուել Քալաջյանը Հրազդանից է, 7 տարի ծառայել է ՀՀ զինված ուժերի խաղաղապահ բրիգադում, մասնակցել է Ապրիլյան ու 44-օրյա պատերազմներին։ Գյումրի ընտանիքով տեղափոխվել է 2016 թվականին։ Ի դեպ, կինը թեեւ գյումրեցի է, բայց ինքն է համոզել Երեւանում աշխատող կնոջը տեղափոխվել։

-Կինս ասում էր, մենք չենք կարող Գյումրիում ապրել, բայց մեկ գիշերվա ընթացքում համոզեցի ու տեղափոխվեցինք։ Իմ նախկին մասնագիտությունները օգնեցին շուտ ինտեգրվել, շուտով որոշեցինք մի փոքր տուն ունենալ։ Սկսեցինք փնտրել։

Գյումրին նորովի բացահայտելն ու միջավայրին ծանոթ լինելն էլ նպաստեցին, որ շուտով սկսի աշխատել որպես անշարժ գույքի գործակալ։ Մի քանի տարի է այդ գործով է զբաղվում, ու արդեն մասնագիտացել է ով ի՞նչ է փնտրում ու թե ինչո՞ւ են վաճառում:

-Մարդիկ, ովքեր ուզում են չաշխատել ու որոշակի բարեկեցիկ կյանքով ապրել, շտապ վաճառում կամ վարձով են տալիս բարերարին կամ խելացի բիզնեսմենին, որը կգա կգնի իր տարածքը ու կվերածի բնակարանի կամ հյուրատան կամ բիզնես տարածքի,- ասում է Մանուելը: Նկատում է, որ մինչ պատերազմը Գյումրիում ներդրում կատարել շատերն էին ցանկանում, ինչի պատճառով գները բարձրացան, իսկ հիմա հապաղում են, դեռ անորոշություն է տիրում: Կան մարդիկ, որ սկսել են վաճառել գույքը, որ հեռանան երկրից։
 
Պատերազմից հետո բնակարանային պահանջարկը սկսեց աշխուժանալ. շատ արցախցիներ, ովքեր եկել էին Գյումրի, ուզում էին տուն գնել:

- Արցախցիները, ովքեր որոշել են չվերադառնալ Արցախ, էստեղ տարածքներ էին ուզում գնել, բայց հետո փոշմանեցին, նրանք հիմա ժամանակավոր վարձով են ապրում։ 90 տոկոսը չինտեգրվեցին, աշխատանք գտնելու դժվարությունների պատճառով որոշեցին, որ հարմար տարբերակ է Երեւանում բնակարանի ձեռքբերումը։

Այժմ նորից նկատելի է տների ու տարածքների առքուվաճառքի ակտիվությունը, միայն թե պահանջներն են փոխվել, գնորդները դարձել են ավելի քմահաճ, ծայրամասում չեն ուզում ապրել։

Գյումրիում անշարժ գույքի գների էական նվազում չկա

Ըստ «ԱԳ էսթեյթ» անշարժի գույքի գործակալության վիճակագրության, հետպատերազմյան ամիսների ընթացքում Գյումրիում գների նվազումը այնքան մեծ չէ, ինչպես նկատվել է Երեւանում, Սյունիքում, Վայոց Ձորում ու Գեղարքունիքում։ Եթե նշված գոտիներում նկատելի է 10-15 տոկոսի նվազում, ապա Գյումրիում այդ միջակայքը տատանվում է 2-5 տոկոսի սահմաններում։ Պահանջարկի որոշակի նվազում եւս կա, բայց կրկին Հայաստանի մյուս մարզերի համեմատությամբ, մեծ չէ։ Ու մի միտում է նկատվում, որը անսպասելի է. արտասահմանում ապրող մարդիկ ցանկանում են ոչ մեծ արժեքով գույք ձեռք բերել այստեղ։

- Բավականին շատ են հետաքրքրվողներն ու գնորդները։ Կարող է տեղացին որոշի գնալ երկրից, բայց դրսի բնակիչը արդեն դրսում է, ինքն այս ամեն ինչին այլ աչքերով, այլ տրամաբանությամբ ու հոգեբանությամբ է նայում, - նշում է «ԱԳ էսթեյթ» անշարժ գույքի գործակալության մասնագետ Արա Պապոյանը։

Նման գնում կատարողները մեծամասամբ Ռուսատանից են, թեեւ քիչ չեն Եվրոպայից գնորդների հետաքրքրվածությունը։ Իսկ ինչ վերաբերում է համավարակի հետեւանքներին ու զբոսաշրջության ոլորտում խնդիրներին ու հետեւանքներին, ապա դեռեւս ոլորտը չէր ձեւավորվել ու շատ վնասներ չի կրել, այդ է պատճառը, որ կան մասնավոր նախաձեռնություններ ու կառուցվում են նոր հյուրատներ։

-Միանգամից տուրիստական հոսքի ու ուշադրության պայմաններում կտրուկ պահանջարկ առաջացավ, տների ու բնակարանների գինը անհիմն աճեց, բայց ինչքան էլ հրապուրիչ լինի Գյումրին, հաստատ չի կարող տունը ավելի թանկ արժենալ, քան Հունաստանում (ինչը մի պահ նկատվեց)։ Եթե ուռճացված է լինում գինը, գնորդը հասկանում է, որ ներդրումը իմաստ չունի ու պահանջարկը նվազում է, գինն էլ ընկնում է։

Եթե միջինացված ասեմ գները, ապա եթե շատ խիստ քննադատական հայացքով չնայեք տան բնութագրին, ապրելու համար պիտանի բնակելի փոքրիկ տներ կարելի ձեռք բերել մինչեւ 8-9 միլիոն դրամի սահմաններում, բայց որպեսզի որակյալ լինի 1քմ արժեքը մոտավորապես 150, 000 դրամից ավելի պիտի լինի,-ներկայացնում Արա Պապոյանը։ Եթե նախկինում չվերանորոգված տների պահանջարկ կար, այժմ հարդարված տարբերակն են գերադասում։

Անշարժ գույքի շուկայում նաեւ որոշակի աշխուժություն են ստեղծել հիփոթեքային վարկատեսակի ավելի մեղմացված տոկոսադրույքներն ու պայմանները։

Վարկով տուն գյումրեցիները սկսել են գնել Երեւանում

Վարկային առաջարկով բնակարան ձեռք բերելը հնարավոր է, բայց դեռեւս ոչ բոլորին հասանելի։ Կանխավճարային պայմանները ու հիմնավորված եկամուտը փաստարկված ներկայացնելը այնքան էլ դյուրին չէ, եթե հաշվի առնենք այն փաստը, որ Շիրակի մարզում հիմնական եկամուտը արտագնա աշխատանքի արդյունքում փոխանցված գումարներն են, որոնք հիմք չեն ծառայում բանկում կայուն եկամուտ ճանաչվելու հարցում։ Սակայն որոշակի տեղաշարժ սկսվել է նկատվել, այս մասին իր խոսքում ընդգծեց «Հայբիզնեսբանկի» Գյումրիի մասնաճյուղի կառավարիչ Լյովա Գասպարյանը։

-Վերջին 3 ամսվա ընթացքում աշխուժացել է շուկան, հատկապես 15 000-30 000 դոլարի սահմաններում բնակարանի ձեռքբերմամբ։ Երկու վարկատեսակներից են առավել օգտվում` «Հիփոթեքային վարկ երիտասարդ ընտանիքների համար» եւ «Բնակարան կառուցապատողից»։

Մի կարեւոր հանգամանք կա, քանի որ Գյումրիում մասնավոր կառուցապատումներ չեն իրականացվել, նաեւ որոշ պատճառներից դրդված «Բնակարան կառուցապատողից»-ից ծրագրով գյումրեցիները բնակարան են գնում Երեւանում։ Նրանց երեխաները մայրաքաղաքում են սովորում, բնակարանի վարձակալության վճար տալու փոխարեն, բնակարան են գնում վարկով, մանավանդ որ եկամտահարկից տոկոսադրույքի հետստացման գործառույթը սկսել է գործել,- ասում է Lյովա Գասպարյանը եւ ներկայացնում է վերջին տարիներին տոկոսադրույքների փոփոխման սանդղակը։

- Տոկոսադրույքի նվազում կա. երիտասարդ ընտանիքին տրամադրում էինք 10,5 տոկոսով, հիմա 4 տոկոսը սուբսիդավորում է պետությունը, մնում է 6,5 տոկոսը, իսկ կառուցապատողից գնելու դեպքում` 12,5 տոկոս է, սակայն վարկառուի եկամտահարկը վարկի տոկոսի մարմանն է փոխանցվում։ Սկսել է գործել նաեւ առանց կանխավճարի հիփոթեքային վարկերի տեսակները, իսկ մարզերում բնակարան գնելու ու երեխա ունենալու դեպքում կան մի քանի արտոնություններ, ինչն էլ պատճառ է դարձել բիզնես ներդրման ու շինարարության։

Գյումրիում մեկնարկել է առաջին մասնավոր բնակարանաշինությունը

Մոտ մեկ ամիս է Գյումրիի կենտրոնական հատվածում սկսվել են շինարարական աշխատանքները։ Ժամանակակից, էներգախնայող, մոնոլիտ 5 հարկանի շենքերը ունենալու են 350 բնակարան։ Ներդրումը կատարել է «Դ ընդ Էդ ինվեստ գրուպ» ընկերությունը, իսկ շինարարական աշխատանքները կատարում է «Պրոմո գրուպ»-ը։ Գյումրիի ճարտարապետությանը համահունչ ու սեյսմակայուն շենքերը մինչ կառուցելը որոշակի ուսումնասիրություն են կատարել։

- Գյումրիում երկրաշարժից հետո, պետական ծրագրերով շինարարությունից բացի բազմաբնակարանային մասնավոր շինարարություն չի եղել։ Ամեն դեպքում, ինչքան էլ սոցիալ-տնտեսական վիճակը ծանր ու բարդ է եղել, քաղաքը զարգացել է, մարդկանց նախասիրություններն ու պահանջը փոխվել է, այդ պատճառով իրատեսական համարեցինք մեր ներդրումը,- նշում է «Պրոմո գրուպ» շինարակական ընկերության գլխավոր տնօրեն Հայկ Հունանյանը։

1քմ բնակմակերեսի համար գնորդը վճարելու է 650-690 դոլարին համարժեք գումար, (Երեւանում նմանատիպ առաջարկը սկսվում է 850 դոլարից): Արդեն վաճառվել է 70 բնակարան, որոնք ձեռք են բերել տեղի ու արտասահմանում ապրող գյումրեցիներ։

- Ամբողջ հանրապետությունում էլ կառուցվում են նոր բնակարաններ, որովհետեւ բանկերը ավելի հարմար սկսել են վարկավորել։ Ուղղակի գյումրեցիները փորձի պակաս ունեն, պատկերացումը չկա, ոնց կարող են, ասենք 50,000 դրամ ամիսը վճարում կատարելով, աշխատավարձի եկամտային մասն էլ տոկոսի մարման վրա ծախսելով՝ տուն ունենալ։ Մեզանից շատ են ջանքեր պահանջվելու, որ կարողանանք այդ ամենը ներկայացնել ու շահագրգռել,- ասում է Հայկ Հունանյանը։

«Պրոմո գրուպ»-ի լավատեսությունը չուներ «ԱՊԱԳԱ» կոնսորցիում ընկերությունը, որը ցանկանում էր SIP-պանելային տներ կառուցել (SIP-structural insulated panel, կառուցվածքային ջերմամեկուսիչ պանել)։ Նոր տեխնոլոգիայով տունը 3 անգամ ավելի էժան կստացվեր, քան քարային ավանդական տարբերակների դեպքում։ Բնակելի էկոտների, քոթեջների կառուցման (1 քմ ավարտուն շինարարության արժեքը կազմում է 170 դոլար կամ 85000 դրամ) հարցում ընկերությունը ակնկալել է պետության, ապահովագրական ընկերությունների ու բանկերի աջակցությունը։ 20 000-40 000 դոլար արժողությամբ կահավորված տների գնման համար կանխավճարի հարցում օգնելու էին ապահովագրական ընկերությունները, ինչը թույլ կտար ավելի հեշտացնել գյումրեցու համար բնակարանի ձեռքբերումը։ Սակայն առաջարկը այդպես էլ մնացել է քննարկումների փուլում, իսկ համավարակն ու պատերազմը, ինչպես նաեւ երկրի անկայուն վիճակը ստիպել են ընկերությանը հետ կանգնել ծրագրի իրագործումից։

Անահիտ Հարությունյան