Ներկայացնում ենք Արժույթի միջազգային հիմնադրամի նախկին գլխավոր տնտեսագետ, Հարվարդի համալսարանի տնտեսագիտության եւ հանրային քաղաքականության պրոֆեսոր Քենեթ Ռոգոֆի հոդվածը՝ գրված Project Syndicate-ի համար:

Քենեթ Ռոգոֆ

Եթե ԱՄՆ նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփը 2025 թվականին վերադառնա Սպիտակ տուն (իսկ խաղադրույքների շուկաներում դրա հավանականությունը դեռևս 60% կամ ավելի է), արդյո՞ք նա կունենա այն թույլ դոլարը, որին այդքան հուսահատորեն տենչում են և՛ ինքը, և՛ իր թիմակից՝ սենատոր Ջ. Դ. Վենսը: Նրանց տեսակետն, իհարկե, այն է, որ ինչ-որ բան պետք է արվի Ամերիկայի արտադրական հատվածի նախկին փառքը վերականգնելու համար, և նրանք կարծում են, որ այդ նպատակին հասնելու լավագույն միջոցը բարձր մաքսատուրքեր սահմանելն է և դոլարի արժեզրկումը:

«Երբեք Թրամփին չսատարող»-ից մինչև «Ընդմիշտ Թրամփին սատարող» դառնալու ընթացքում Վենսը բազմիցս պնդել է, որ այսօրվա հզոր դոլարը վնասում է ամերիկյան աշխատուժի մրցունակությանը: Այս փաստարկը գայթակղիչ է մամուլի համար, քանի որ ավելի նման է սպորտի մասին խոսակցության, քան ձանձրալի տնտեսագիտության, և մեկնաբանությունները հիմնականում այն մասին են, թե որքան քիչ ազդեցություն ունի ԱՄՆ նախագահը փոխարժեքի համաշխարհային շուկաների վրա: Անշուշտ, պատմության մեջ նախագահներն ու գանձապետարանների քարտուղարները հաճախ փորձել են և չեն կարողացել ազդել դոլարի փոխարժեքի բարձրացման կամ իջեցման վրա: Ավելին, շատերը կանխատեսել են, որ Թրամփի կողմից հարկային արտոնությունների և մաքսատուրքերի ուրվականը, ըստ էության, կբարձրացնի տոկոսադրույքները և կամրապնդի դոլարը:

Բայց Թրամփի մտածողության թերությունները մատնանշել շտապողները (հիմնական մամուլում MAGA-ի՝ «Ամերիկան կրկին մեծ դարձնենք» նշանաբանի տակ առաջարկած ցանկացած քաղաքականության քննադատները) մի մանրուք հաշվի չեն առնում. այս ամառ Եվրոպայում և Ասիայում շրջագայող ամերիկացի զբոսաշրջիկները գիտեն, որ դոլարը հենց հիմա իրոք շատ ուժեղ է: Սա հատկապես ակնհայտ է, եթե դիտարկենք դոլարը տարբեր արժույթների գնողունակության համատեքստում: «Իրական դոլարի փոխարժեքի» ցանկացած լայն չափում, որը ճշգրտվում է Ամերիկայի հիմնական առևտրային գործընկերների հարաբերական գնաճի համար, ցույց է տալիս, որ դոլարի փոխարժեքը շատ ավելի բարձր է սովորական պատմական մակարդակից: Միայն 1985-ի և 2002-ի գագաթնակետերն են համեմատելի դրա հետ, և երկու դեպքում էլ դոլարի փոխարժեքը կտրուկ անկում ապրեց հաջորդ տարիներին:

Հայտնի է, որ արտարժույթի փոխարժեքները դժվար է բացատրել, առավել ևս՝ կանխատեսել, բայց արժութային զույգերում և տարբեր պատմական հանգամանքներում մի օրինաչափություն կա, այն է՝ փոխարժեքը վերադառնում է միջին մակարդակի, երբ իրական փոխարժեքը սկսում է զգալիորեն շեղվել: Տեմպը կարող է արագ չլինել. սովորաբար մոտ երեք տարի է տևում, որի իրական փոխարժեքի գերարժևորումը կիսով չափ կրճատվի, բայց այն բավականին նկատելի է տվյալներից: Եվ պարտադիր չէ, որ իրական ճշգրտումը տեղի ունենա բուն փոխարժեքի միջոցով. դա կարող է պայմանավորված լինել ԱՄՆ առևտրային գործընկերների բարձր գնաճով, թեև սովորաբար այդպես չէ:

Սա նշանակում է, որ ինչ-որ չափով ճիշտ է, որ դոլարը չափազանց ուժեղ է: Ավելին, դա ենթադրում է, որ Թրամփի բախտը դոլարի առումով երևի կբերի, նույնիսկ եթե նա ոչինչ չձեռնարկի: Նույնը կլինի, եթե նախագահի պաշտոնը ստանձնի Քամալա Հարիսը:

Ճապոնիայի դեպքը ( որը դեռևս աշխարհի չորրորդ խոշոր տնտեսությունն է) այս դինամիկայի լավ, թեև ծայրահեղ, օրինակ է: Վերջին երեք տարիների ընթացքում իենը կորցրել է իր արժեքի մոտավորապես մեկ երրորդը դոլարի նկատմամբ, թեև ԱՄՆ-ում կուտակային գնաճը շատ ավելի բարձր էր: Ճապոնիան դժվարությամբ է պահպանել նույնիսկ 2% գնաճը, մինչդեռ ԱՄՆ-ի գնաճը Ջո Բայդենի նախագահության ընթացքում մոտ 20% էր: Նախկինում այցելության համար աշխարհի ամենաթանկ զարգացած տնտեսություններից մեկը՝ Ճապոնիան, այժմ ամենաէժաններից է: Չինական յուանի արժեքն էլ է իջնում:

Ի՞նչ ուժեր են կրկին բարձրացնելու իենի ու յուանի նման արժույթները: Սկսենք նրանից, որ ԱՄՆ-ը գտնվում է իր տոկոսադրույքների ցիկլի տարբեր կետում: ԱՄՆ երկարաժամկետ տոկոսադրույքները, ամենայն հավանականությամբ, կմնան համաճարակը նախորդող մակարդակից շատ ավելի բարձր, բայց ակնկալվում է, որ կարճաժամկետ տոկոսադրույքները կնվազեն, մինչդեռ ճապոնական տոկոսադրույքները, ըստ երևույթին, կաճեն: Բացի այդ, թեև թույլ իենը ազդում է գների վրա Ճապոնիայում, որը պետք է ներմուծի ապրանքների մեծ մասը (ներառյալ նավթը՝ դոլարով), էժան ներկրումների հոսքը օգնում է զսպել ԱՄՆ-ի գնաճը: Ասիական երկրներն այնքան հուսահատորեն են ցանկանում ապրանքներ արտահանել ԱՄՆ՝ Թրամփի պոտենցիալ նախագահությունից առաջ, որ Արևելյան Ասիայում կտրուկ աճում են բեռնարկիր նավերի ծախսերը:

Դոլարի իրական արժեքի անկման ճշգրիտ ժամկետի կանխատեսումը անմիտ խաղ է: Դոլարը կարող է ավելի բարձրանալ նախքան անկումը՝ անկախ նրանից, թե ինչ կասի Թրամփը իր «Truth Social» կայքում: Ցավոք, նույնիսկ եթե դոլարը թուլանա, դա դժվար թե ստիպի Թրամփի երկրորդ վարչակազմին հրաժարվել իր սակագնային քաղաքականությունից, որը և՛ Թրամփը, և՛ Վենսը համարում են քաղաքականապես նպատակահարմար և արդյունավետ լուծում:

Կարելի է հուսալ, որ Թրամփի վարչակազմը չի փորձի միջամտել արտարժույթի շուկաներին՝ բացի մաքսատուրքեր սահմանելուց (ինչն արդեն վատ է), օրինակ՝ կապիտալի խիստ վերահսկողություն սահմանելով՝ դոլարն արհեստականորեն թույլ պահելու համար, կամ Դաշնային պահուստի անճարակ ղեկավար նշանակելով: Թրամփն ու Վենսը գուցե ճիշտ են գերարժևորված դոլարի հարցում, բայց նրանց առաջարկած բուժումների մեծ մասն ավելի վատ է, քան հիվանդությունը:

Թարգմանությունը՝ Մարիա Սադոյանի

Project Syndicate-ի հոդվածները Banks.am կայքում թարգմանաբար ներկայացվում են «Կուբ Ինվեսթ» ներդրումային ընկերության գործընկերությամբ:

«Կուբ Ինվեսթ»-ը մատուցում է բիզնես ներդրումային ծառայություններ, օգնում է թողարկել պարտատոմսեր, ժամանակ եւ գումար խնայել արտարժութային գործառնություններ իրականացնելիս:

Copyright: Project Syndicate, 2024.
www.project-syndicate.org