«Արմենբրոկ» ներդրումային ընկերության գլխավոր տնօրեն Արամ Կայֆաջյանի հարցազրույցը «Մեդիամաքս» լրատվական գործակալության ու Banks.am պորտալի հետ

- Ինչպե՞ս ստացվեց, որ հայաստանյան առաջին IPO անցկացնող ընկերության թողարկման խորհրդատու եւ տեղաբաշխող դարձավ հենց «Արմենբրոկ» ընկերությունը: 

- «Արմենբրոկ» ԲԲԸ-ն ստեղծվել է 1995 թվականին ու հանդիսանում է Հայաստանի ամենահին ներդրումային ընկերությունը: Մենք միշտ դիտարկել ենք բաժնետոմսերով գործարքների իրականացումը որպես գործունեության հիմնական ուղղություն ու առաջատարն ենք եղել բաժնետոմսերի շրջանառությամբ:

2007 թվականին մեր միջոցով է ապահովվել բաժնետոմսերի բորսայական գործարքների մոտ 80%-ը, 2008-ին` մոտ 60%-ը:

Մենք միշտ ակտիվ քաղաքականություն ենք վարել IPO-ների ներգրավման ուղղությամբ: Երկար ժամանակ բանակցել ենք ֆինանսական հատվածի կազմակերպությունների հետ եւ նույինսկ եկել էինք վերջնական համաձայնության: Այդ կազմակերպությունը IPO-ի դուրս գալու համար պետք է որ արդեն սկսեր բաց բաժնետիրական ընկերության վերակազմավորման գործընթացը, սակայն այն համընկավ միջազգային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի հետ, ինչն էլ խանգարեց այդ ընկերությանը դուրս գալ IPO-ի շուկա:
«Արցախ ՀԷԿ»-ի պարագայում պատկերն այլ էր: Հաշվի առնելով Արցախի կառավարության կողմից վարվող  ակտիվ և հետևողական տնտեսական քաղաքականությունը, ինչպես նաեւ այն, որ թողարկողը ներկայացնում է էներգետիկայի ոլորտը, «Արցախ ՀԷԿ»-ի դեպքում մենք գնացինք մինչեւ վերջ:

Միգուցե մեր ընկերությունն ընտրելիս որոշիչ դեր խաղաց մեր պատրաստակամությունը անել ամեն ինչ`  աջակցելու «Արցախ ՀԷԿ»-ին դառնալ ցուցակման ենթակա ընկերություն:

- Մի շարք այլ ներդրումային ընկերությունների ղեկավարներ կարծում են, որ հիմա դրամային ակտիվներում ներդրումների ամենաբարենպաստ ժամանակը չէ: Ինչո՞վ էր առաջնորդվում «Արմենբրոկը»` իր վրա վերցնելով IPO-ի տեղաբաշխման ռիսկը:

- IPO-ի կազմակերպման գործընթացը սկսվել էր մինչեւ արժութային շուկայի տատանումները, երբ երկրի մակրոտնտեսական զարգացումները բավականին կայուն էին: Այնուամենայնիվ, մենք գոհ ենք, որ տեղաբաշխման բուն գործընթացը սկսվեց դրամի ճշգրտումից հետո:

Իհարկե, հիմա շատ դժվար ժամանակաշրջան է ոչ միայն փոխարժեքի տատանումների, այլև տնտեսություն ընդհանուր թուլության պատճառով: Ներդրողներն այժմ ձգտում են ավելի շատ լիկվիդայնություն կուտակել: Այս առումով ընդունում ենք, որ հիմա իրոք ամենաբարենպաստ ժամանակը չէ, բայց, միեւույն է, ոչ թողարկողը, ոչ էլ տեղաբաշխողը հետ կանգնողներից չեն:

Մենք, անշուշտ, չենք ակնկալում, որ բաժնետոմսերի պահանջարկը կտրուկ կգերազանցի առաջարկը, բայց ամեն դեպքում հավատացած ենք, որ տեղաբաշխումը կհաջողվի:     

- Տեղաբաշման ավարտին արդեն քիչ է մնացել: Քանի՞ ներդրող հաջողվեց ներգրավել, եւ ի՞նչ ծավալի բաժնետոմսեր են գնվել այս պահի դրությամբ:

- Այս պահի դրությամբ ներդրողների քանակը ձգտում է 300-ի, իսկ ներդրումների ծավալը` 500 մլն դրամի: Մեզ համար առաջնահերթ են մանր ու միջին ներդրողները: Մեզ հարկավոր է բաժնետոմսերի շրջանառության մեջ ներգրավել որքան հնարավոր է շատ մարդկանց, օգնել նրանց հասկանալ, թե ինչ է բաժնետոմսը եւ ինչ իրավունքներ է այն տալիս, բարձրացնել Հայաստանում բաժնային արժեթղթերում ներդրումների իրականացման մշակույթը:

Բացի այդ, որքան շատ են փոքր ու միջին բաժնետերերը, այնքան մեծ է բաժնետոմսերի free-float-ը` ազատ շրջանառության մեջ գտնող բաժնետոմսերի քանակը: Հակառակ դեպքում, երբ ներդրողը ձեռք է բերել տեղաբաշխվող բաժնետոմսերի 10%-ը եւ ավելին, ակնհայտ է, որ նա ունի թողարկողի հետ կապված ռազմավարական պլաններ եւ չի պատրաստվում վաճառել գնված բաժնեմասը:

Այնուամենայնիվ, կան մի շարք խոշոր հավանական ներդրողներ, որոնք բանավոր պատրաստակամություն են հայտնել գնել բաժնետոմսերի խոշոր փաթեթներ, ու մենք կդիմենք նրանց այն դեպքում, եթե տեղաբաշխումը անբավարար լինի:

- Քանի՞սն են խոշոր ներդրողները: Ո՞րն է այս պահի դրությամբ «Արցախ ՀԷԿ»-ի բաժնետոմսերում մեկ անձի կողմից կատարված ամենամեծ ներդրումը: 

- Այս պահի դրությամբ միակ մեծ ներդրումը կազմել է 100 մլն դրամ:

- Կա՞ն արդյոք օտարերկրյա ներդրողներ:      

- Դեռեւս ոչ: Մենք չէինք էլ ակնկալում, որ կլինեն օտարերկրյա ներդրողներ: Հայաստանյան արժեթղթերի նկատմամբ արտասահմանյան ներդրողների կողմից հիմա էլ առկա է  հետաքրքրություն, սակայն այժմ նրանք նախընտրում են սպասողական դիրք գրավել: Այնուամենայնիվ, մենք ակնկալում ենք սփյուռքի որոշակի մասնակցություն այս գործընթացում:

- «Արցախ ՀԷԿ»-ի բաժնետոմսերի ինչպիսի՞ շրջանառելիություն եք ակնկալում այն պարագայում, որ մինչ օրս մեր հասարակությունը ավելի ընտելացած է եղել առավելապես պարտքային գործիքներին, մինչդեռ հիմա առաջարկվում է գնել բաժնետոմս, որի դիմաց թողարկողը պարտավոր չէ շահութաբաժին վճարել:      

- «Արցախ ՀԷԿ»-ը շեշտում է, որ վճարելու է շահութաբաժիններ: Ընկերությունը կհրաժարվի շահութաբաժիններ վճարել միմիայն ֆորս-մաժորի դեպքում:

Համաձայն չեմ նաեւ այն մտքի հետ, որ մեր հասարակությունն ավելի սովոր է պարտքային գործիքներին: Պետական պարտատոմսեր գնողների թիվն, իմ համոզմամբ, չի գերազանցում բնակչության 1%-ը: Կորպորատիվ պարտատոմսերի պարագայում էլ գրեթե ամբողջ ծավալը ձեռք է բերվում ինստիտուցիոնալ ներդրողների կողմից` ի դեմս բանկերի, ներդրումային ընկերությունների կամ այլոց: Իհարկե, նրանց հաճախորդները եւս գնում են այդ պարտատոմսերը, սակայն դա եւս զանգվածային բնույթ չի կրում:

Հասարակության` պարտատոմսերի շուկայում թույլ մասնակցության պատճառ  կարող է լինել թերի տեղեկացվածությունը կամ բանկային ավանդներին տրվող նախապատվությունը, չնայած պարտատոմսի առավելությունները նորմալ պայմաններում շատ ավելին են: Իհարկե, պարտատոմսի պարագայում մեծանում են նաեւ ռիսկերը` պարտատոմսի գինը կարող է իջնել, չնայած այն հանգամանքին, որ նորմալ պայմաններում սովորաբար զգալի տատանումներ չպետք է  ակնկալվեն:

Մինչդեռ բաժնետոմսերի դեպքում գնային տատանումը կարող է զգալի լինել ու կախված է բազմաթիվ գործոններից: Մենք համոզված ենք, որ «Արցախ ՀԷԿ»-ի բաժնետոմսերն ունեն աճի մեծ հեռանկար: Մենք նաեւ հակված ենք մտածել, որ կլինեն բավականաչափ մանր եւ միջին բաժնետերեր, ու կապահովվի բաժնետոմսերի որոշակի շրջանառություն:

- Թողարկողի մասին հայտնի բոլոր տեղեկությունների աղբուրը դեռեւս հենց ինքը` թողարկողն է, ինչպես նաեւ «Արմենբրոկ»-ը` որպես տեղաբաշխող: Մինչդեռ ներդրողին պետք է անկախ աուդիտորական եզրակացություն ընկերության ֆինանսական, տեխնիկական վիճակի մասին, ինչպես նաեւ անհրաժեշտ է կորպորատիվ կառավարման սկզբունքների կիրառումը: Անցկացվելո՞ւ է արդյոք թվարկված բաղադրիչների անկախ աուդիտ:

- «Արցախ ՀԷԿ»-ը ներկայացրել է ազդագիր, որին կցված են ընկերության 2007 թվականի ֆինանսական ցուցանիշները, որոնք, իհարկե, անցել են անկախ աուդիտ: Ազդագիրը գրանցվել է 2008-ին, երբ դեռեւս պատրաստ չէին 2008-ի ֆինանսական ցուցանիշներն ու աուդիտորական եզրակացությունը: Օրենքով սահմանված ժամկետներում` մինչեւ ապրիլի վերջ, ընկերությունը կհրապարակի 2008-ի իր ֆինանսական ցուցանիշները, որոնք եւս հաստատված կլինեն անկախ աուդիտորական կազմակերպության կողմից:

«Արցախ ՀԷԿ»-ի տիրապետման տակ գտնվող ակտիվները զրոյից ստեղծելու համար անհրաժեշտ է $50 մլն-ից ավել միջոցներ, սակայն այս տեղաբաշխումը գրավիչ դարձնելու և հետագայում բարձր ներդրումային հատույց ապահովելու նպատակով ընկերությունը գնահատել է իր ակտիվները մոտ 3 անգամ պակաս:

Հիդրոէլեկտրակայանը ժամանակ առ ժամանակ անցնում է կապիտալ եւ ընթացիկ վերանորոգումներ, և այս բիզնեսը չի ենթադրում մեծ ընթացիկ ծախսերի առկայություն:

- Ի՞նչ զարգացումներ եք ակնկալում Հայաստանի արժեթղթերի շուկայում ընթացիկ տարում:

- Կարծում եմ, 2009-ին Հայաստանի արժեթղթերի շուկայի խոշորագույն իրադարձությունը լինելու է հենց «Արցախ ՀԷԿ»-ի IPO-ն: Ֆինանսական հատվածի մասնակիցները շատ զգույշ վարքագիծ են ընդունել, ինչը բնական է:

«Արմենբրոկ»-ն ունի արտասահմանյան ներդրողների մեծ ցանկ, վերջին 3 տարիների ընթացքում մեզ հաջողվել է արտասահմանյան ներդրողների կողմից Հայաստանի արժեթղթերի շուկա ներգրավել $15 մլն եւ միայն այդ ներդրումների շնորհիվ ստեղծել մոտ 60 աշխատատեղ: Մենք ակնկալում էինք, որ ներգրավվող ներդրումների ծավալը մոտ ժամանակում կտասնապատկվի:

Սակայն միջազգային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը հանգեցրեց նրան, որ ներդրողները զգալիորեն պասիվացել են, ու մենք շատ զգույշ ու պահպանողական ենք նայում հայաստանյան արժեթղթերի շուկայի 2009-ի հեռանկարներին: Գլոբալ առողջացման առաջին փուլում դրական փոփոխություն կզգացվի զարգացած և բարձր իրացվելություն ունեցող շուկաներով երկրներում: Հայաստանում դրական փոփոխություններ և կապիտալի շուկայում ակտիվություն պետք է ակնկալել գլոբալ առողջացման միայն 3-րդ, 4-րդ փուլերում: